Emine Semiye Hanım
28 Mart 1864 tarihinde İstanbul’da doğdu. Tarihçi, hukukçu ve devlet adamı Ahmet Cevdet Paşa ile Adviye Rabia Hanım’ın kızı ve kimyacı Ali Sedat Bey ile yazar Fatma Aliye Hanım’ın kardeşidir. Özel öğrenim gördü. Küçük yaşlardan itibaren devrin tanınmış hocalarından eğitim almaya başladı. Dört yıl Paris’te, iki yıl da İsviçre’de psikoloji ve sosyoloji dersleri aldı. Farsça ve Tasavvuf derslerini Farsça hocası olan Karababa Tekkesi şeyhinden aldı.
1892’de öğretmenliğe başladı ve 1896 yılından itibaren Selanik’te İnas Mekteplerinde müfettişlik yaptı. Bir yandan da “Mütalaa” gazetesinin başyazarlığını yürüttü. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin “teşkilat-ı hafiye”sinde görev aldı. Daha sonraları İttihat ve Terakki’ye tepki olarak kurulan Osmanlı Demokrat Fırkasının üyeleri arasında yer aldı. Meşrutiyet’in ilanı ve 31 Mart olayları sırasında yazdığı yazılarla dikkatleri üzerine çekti.
Serez’de bulunduğu dönemde gezi notları tuttu ve daha sonra “Kalem Tecrübeleri” adlı eserinde bu yazılarına yer verdi. Bu yazılar, kültürümüze ait bilgiler vermesi ve gezi edebiyatında bir kadın kaleminden çıkan ilk örnekler arasında olması bakımından önemli bir yer aldı.
Hanımlara Mahsus Gazete başta olmak üzere Bahçe, Asır, Yeni Asır, Yeni Edirne, Şûrâ-yı Ümmet, Resimli Kitap, Yeni Gazete, Saadet, Yeni Gazete gibi gazete ve dergilerde de yazılar yayınladı. Gazetelerde yer alan roman ve hikâyeleri ile çeşitli makalelerini düzenleyerek kitap haline getirdi.
Hanımlara Mahsus Gazete’ de, Emine Vâhide adıyla “Bir Mütehassirenin Tefekkürâtı” ile “Hiss-i Rekâbet” adlı hikâyelerini yayınladı. 1907 yılında yazdığı “Gayyâ Kuyusu” ve “Sefâlet” adlı romanlarından başka fen ve muhtelif konularda makaleler ve kitaplar kaleme aldı. Başlarda Emine Semiye adını kullansa da sonraki yazılarında “Merhum Cevdet Paşa’nın Küçük Kerimesi Emine Semiye”, “Semiye Binti Cevdet”, “Emine Semiye Binti Cevdet”, “Muallime-i Nasuha Hâce Şerife Mürşide”, “Nasfet Binti Ahmet” gibi müstear adlarını da kullandı.
Bir yandan gazete ve dergilerde moda, sanat, edebiyat, siyaset gibi konularda yazarken bir yandan da kimsesiz kadınlara ve çocuklara yönelik kurduğu yardım dernekleriyle de siyasal ve sosyal hayata katkı sağladı. 1898’de Selanik’te “Şefkat-i Nisvan” ve “Osmanlı Kadınları Şefkat Cemiyet-i Hayriyesi” derneklerini kurdu.
1912 Balkan Harbi sırasında Şişli Eftal Hastanesinde gönüllü hemşirelik yaptı. Bir süre sonra hastanedeki görevinden ayrılarak Paris’e gitti. Yurt dışına çıkmak zorunda kaldığında kendisine misafir olduğu ve yardımını gördüğü Madam Veran, onun fikrî kişiliğinin oluşmasında etkisi oldu. Yine kendisinden etkilendiği yakın arkadaşlarından biri olan İttihatçı Seniye Hanım ile birlikte Selanik’te İttihat ve Terakki Kadınlar Cemiyeti’ni kurdu.
Emine Semiye kendinden önceki ve dönemindeki Leyla Hanım, Nigâr Hanım, Makbule Leman Hanım ve diğer yazarların aksine, yazın dünyasına “edib” olma amacıyla değil, daha ziyade toplumun ıslah ve eğitiminde pay sahibi olmak için girdi. Zira Emine Semiye makale, hikâye, roman gibi eserler vererek sadece yazınsal alanda değil dernek, cemiyet gibi faaliyetlerde de aktif rol almak suretiyle sosyal ve siyasal alanda da var olarak, sadece bir yazar olma arzusu taşımadığını ortaya koydu.
Kadınların sosyal hayat içerisinde daha aktif, daha görünür olmalarını destekledi ve kadınların sadece sanat ve edebiyatta değil siyaset, tarih, felsefe gibi konularda da konuşup yazabileceğini yaşam tarzı ile göstermeye çalıştı.
1922 yılında öğretmenliğe yeniden başladı. Hayatının sonuna kadar İstanbul, Edirne ve muhtelif Anadolu şehirlerinde Türkçe öğretmenliği yaptı. 1944 yılında İstanbul’da hayatı kaybetti.
Eserleri:
Terbiye-i Etfâle Ait Üç Hikâye – 1895-1896
Bîkes – 1897
Sefalet – 1908
Muallime – 1898
Gayyâ Kuyusu – 1920
Bir Mütehassisenin Tefekkürâtı – 1895
Hiss-i Rekâbet – 1896
Emir Çoban Kızları Yahud İki Kadında Aynı Tâli’: Bağdat Hatun – 1911
Dilşâd Sultan – 1911
İktitaf – 1895-1903
Selanik Hatıraları – 1897-1903
Hürriyet Kokuları – 1908-1909
Kalem Tecrübeleri – 1904-1908
Hülâsa-i İlm-i Hisab – 1887
Kaynak:
Fahrünnisa Bakırcı, Modern Türkiye’nin Oluşumunda Tanzimat Dönemi Kadın Gazeteci ve Yazarların Rolü (1839-1918), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Gazetecilik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
İLGİLİ ÖYKÜLER
