Jean-Bedel Bokassa

Temmuz 1940ta onbaşı, Kasım 1941de kıdemli başçavuş oldu. Nazi Almanyasının Fransayı işgal etmesi üzerine, Özgür Fransa Ordusunun Afrika bölüğüne hizmet etmeye başladı. 15 Ağustos 1944te güney Fransada ve Almanyada savaştı. II. Dünya Savaşından sonra Fransız ordusundan ayrılmadı ve ordu kampında radyo yayınları üzerine çalışmaya başladı.

Daha sonra Senegal, Saint-Louisteki bir eğitim okuluna katıldı. Ardından Hindiçine gitti ve Saigon-Cholon taburunda yayın uzmanı olarak çalıştı. İlk Hindiçin Savaşında, radyo yayınları üzerinden bir çatışma çıkacağını gördü ve bu keşfiyle Löjon Donör nişanı aldı. Fransaya döndü ve Afrikalı erlere radyo yayınını öğretti. 1956da asteğmen, 1958de teğmen, 1 Temmuz 1961de de yüzbaşı yapıldı.

1 Ocak 1962de Fransız ordusundan ayrıldı ve Orta Afrika Cumhuriyeti ordusuna katıldı. Devlet başkanı David Dackonun kuzeni ve eski devlet başkanı Barthelemy Bogandanın yeğeni olması dolayısıyla, kendisine yeni bir ordu kurma görevi verildi. Bir sene sonra ordunun komutanı tayin edildi. Hem devlet başkanının akrabası hem de Fransa ordusundaki tecrübelerinden dolayı kısa sürede orduda yükseldi ve 1 Aralık 1964te Orta Afrika Cumhuriyeti ordusununun albayı oldu. Kendini kamusal mekânlarda göstermeye başladı. Hükûmette önemli bir mevkide olduğunu göstermek için törenlerde devlet başkanının yanında üniformasıyla oturdu. Bu hâliyle Dacko Hükûmeti için bir tehdit unsuru oluşturdu.

Dacko Hükûmeti 1964-65te birtakım sorunlar yaşamaya başladı. Ekonomi durgunlaştı; bürokrasi kendi içinde siyasi olarak bölündü; ülkenin güney ve doğu sınırlarında güvenlik ihlalleri yaşanmaya başlandı; MESAN (Movement for the Social Evolution of Black Africa/Afrika Sosyal Evrim Hareketi) adlı radikal politik örgüt Hükûmeti baskı altına aldı. Hükûmet Mao Zedungun partisiyle diplomatik ilişkilere girdi ve ülkede komünist propagandalar yapıldı. Bu durumlar, Bokassanın Hükûmeti devirip darbe yapılması gerektiğini düşünmesine yol açtı ve Dacro ile Bokassanın arasındaki gerilim arttı.

Darbe 31 Aralık 1965te yapıldı. Ordu komutanlarından Alexandra Banza, Bokassaya yardım etti. Dacko tutuklandı ve Ngaragba Hapishanesine konuldu. Devrimci Konsül Hükûmeti kuruldu. Anayasa yürürlükten kaldırıldı. Meclis lağvedildi. Yeni Hükûmet, seçimlerin ileride yapılacağını, meclisin ileride toplanacağını ve yeni Anayasanın ileride tanzim edileceğini söyledi. Ülkedeki politik organizasyonlar sınırlandırıldı.

18 ila 55 arasındaki erkek ve kadınlardan iş sahibi olduklarını ispatlamaları istendi; ispatlayamayanlar hapse atıldı. Akşamları ve hafta sonları hariç, orkestra davulu çalmak, çok eşlilik, çeyiz düzmek ve kadın sünneti yasaklandı.

Bokassa devlet başkanlığını dış ülkelere kabul ettirmekte zorlandı. Komünizme karşı çıkmak ve ülkedeki komünistlerin iktidarı hedef almasına mani olmak mazeretiyle, yaptığı darbeyi kabul ettirmeye çalıştı.

Bokassa ve Banza arasında bütçe tartışmaları yaşandı. Bokassa, Banzanın ordusunu ülkenin sınırına gönderdi, kendi destek kuvvetlerini ise başkentin yakınında tuttu. Yanı sıra Fransa ordusundan kendisine yardım etmesini istedi. Fransa Bokassaya asker gönderdi.

Banza, Devlet Bakanı olarak güttüğü politikalarla ülke ekonomisine fayda sağlayınca, Bokassanın gözünde bir tehdit unsuru hâline geldi ve Banza, Devlet Bakanlığından alındı. Bokassa, Banzanın kendisine darbe planı yaptığı haberini alınca, Banza ele geçirildi ve kurşunlanarak infaz edildi.

Bokassa 1971de kendini orgeneral rütbesine atadı. 4 Mart 1972de de ömür boyu devlet başkanı olduğunu açıkladı. 1974te kendisine bir darbe teşebbüsünde bulunuldu ve bunu atlattı. Muammer Kaddafiden finansal destek aldı. Fransadan aldığı finansal ve askerî desteği sürdürdü; buna karşılık Fransız devlet başkanına Afrikada avlanma izni verip Fransaya nükleer enerji için kullanmak zorunda olduğu uranyumu tedarik etti.

Bokassa Eylül 1976da Hükûmeti feshetti ve Orta Afrika Devrimci Konseyini kurdu. Aralık 1976da Katolik mezhebine geçti. Yeni Anayasayı ilan ederek devletin rejimini cumhuriyetten mutlak monarşiye değiştirdi. Böylelikle Orta Afrika Cumhuriyeti, Orta Afrika İmparatorluğu adını aldı. Bokassa bu değişikliğin ilhamını, Fransız Devriminden sonra ilan edilen Fransız İmparatorluğundan aldı. Kendine de Yüksek Majesteleri unvanını verdi. 4 Aralık 1977te de taç giydi. Taç töreni 20 milyon dolara mal oldu.

Ülkede yiyecek kıtlığı yüzünden birtakım isyanlar başladı. Son isyan, 17-19 Nisan 1979da, Hükûmet tarafından zorunlu tutulan ve üzerinde Bokassanın resmi bulunan pahalı okul üniformalarını giymek istemeyen ve ücretsiz eğitim almak isteyen ilkokul öğrencileri tarafından gerçekleştirildi. Bu gösteride yüze yakın öğrenci öldürüldü. Bu durum skandala yol açtı ve Fransız taburları 20 Eylül 1979da Orta Afrika İmparatorluğunu işgal ederek eski devlet başkanı Dackoyu iktidara getirdi. Bokassa ise Fildişi Sahiline kaçtı.

Tekrar devlet başkanı olan Dacko, 1 Eylül 1981de Andre Kolingba tarafından kansız bir darbeyle makamından indirildi. Bokasso, Fildişi Sahilinin Abidjan şehrinde dört yıl sürgünde kaldı. Daha sonra, Fransız ordusunda görev almış olması sebebiyle, Fransa Hükûmeti tarafından siyasi mülteci sıfatıyla Fransada yaşamasına izin verildi.

Aralık 1980de gıyabında yargılanmaya başladı ve ölüme mahkûm edildi. 24 Ekim 1986da ana vatanına döndüğünde ise on dört ayrı suçtan tutuklandı. Daha önce, gıyabında verilen mahkeme hükmü yeniden değerlendirildi.

Dava 15 Aralık 1986da başladı. Dava süresince kendisine yöneltilen tüm suçlamaları reddetti. Dava 29 Şubat 1988de bitti. Önce ömür boyu hücre hapsine çarptırılan Bokassonun cezası daha sonra yirmi yıl hücre hapsine indirildi. 1993te genel affın ilan edilmesiyle birlikte Bokassa 1 Ağustos 1993te hapisten çıktı. 3 Kasım 1996da kalp krizinden öldü.