Halide Pişkin
1901 yılında İşkodra’da doğdu. Annesi, Bediye Hanım, babası da Yüzbaşı Hakkı Bey’dir. İki yaşında ailesiyle birlikte Tiran’a taşındı, babasının ölümünün ardından önce İşkodra’ya sonra İstanbul’a gelerek Üsküdar’a yerleştiler. Karaca Ahmet Sultan’daki mahalle okuluna başladı, yedi yaşında Bezm-i Alem Valide Sultanisine devam etti, Üsküdar’daki Feyz-i Hürriyet okulundan öğretmen olarak mezun oldu.
Tiyatro sevgisi Üsküdar’da öğretmenlik yaptığı sırada içlerinde Afife Jale’nin bulunduğu Darülbedayiden bir topluluğun oyununu seyrederken başladı. Tiyatroya olan ilgisinden komşusu aktör Yaşar Özsoy’a bahsedince, Özsoy ve Nurettin Şefkati aracılığıyla, Millî Sahne Tiyatrosu’nun sahibi Şadi Bey’e tavsiye edildi ve Şadi Bey’le Anadolu turnesinde sahneye çıktı. Millî Sahnenin İzmir turnesine katıldı, ilk defa 1925’te Bahribaba Tiyatrosu’nda sahneye çıktığında on sekiz yaşındaydı. Bedia Muvahhit ve Muvahhit Bey’in uyarladıkları “Sevda Hanım Zevcem” adlı komedi eserde “İsmet” rolünde Muvahhit Bey’le oynadı. Millî Sahne’nin faaliyetleri sona erince Odeon Tiyatrosu’nda kurulmaya çalışılan Darülbedayi kadrosuna dâhil oldu. Burada İsmail Galip Arcan’ın “Çam Sakızı” adlı komedi oyununda güzel, şirin ve zeki bir hizmetçi olarak rolünü oynadı.
Zamanla kadrosu genişleyen Darülbedayi, Odeon Tiyatrosu’ndan Tepebaşı’na yerleşti. Muhsin Ertuğrul Rusya’dan dönerek Darülbedayi’nin başına geçtiği dönemde Halide “Kurnaz Kadın”, “İhtiyar Mahalle Karısı” oyunlarında oynadığı karakterlerle hafızalara kazındı. Darülbedayi’de her hafta bir oyun değiştirildiği günlerde, çok sayıda eserde özellikle dramlarda aldığı rollerde başarılı kompozisyonlar yarattı. “Kır Çiçeği”, “And Kardeşler”, “Sırat Köprüsü”, “Sönen Kandiller”, “Mütehakkim” ve Muhsin Ertuğrul’la oynadığı “Cehennem” adlı oyunlar bu döneme rastlamaktadır.
Sahnedeki rollerinin yanı sıra radyo merkezi İstanbul’dayken birçok dinleyiciye de ulaştı. İsmail Galip Arcan’ın hazırladığı skeçlerle radyo dinleyicilerine seslendi, senelerce “Habibe Molla” ve “Pişkin Teyze” adlarıyla tanındı, dinleyicileri tarafından ilgi ve rağbet gören iki unutulmaz karakter yarattı. Radyo skeçlerinde canlandırdığı “Pişkin Teyze” gibi esprili, sağduyulu, sözünü esirgemeyen yaşlı kadın tiplemeleriyle ilgi gördü.
1942 senesinde kendi adıyla bir tiyatro kurdu, Türkiye’nin en küçük kasabalarına kadar giderek temsiller verdi, yerine göre vodvil, dram, komedi ve hatta operet oynadı.1952 yılına kadar devam eden bu dönemde sanatçı, Raşit Rıza ve Naşit Özcan gibi aktörlerle çalıştı. “Halide Pişkin Tiyatrosu”, Türkiye’de sahibi kadın olan ilk tiyatro topluluğudur. Tiyatrosuyla Türkiye’de turneler düzenleyen sanatçı, Kıbrıs’a gitti, burada da ilgi gördü. Bu arada kumpanyasında birçok sanatçının yetişip şöhret kazanmasını sağladı. Bu sanatçıların başında Necla Ateş gelmektedir.
1950’den sonra, eski arkadaşları onu tekrar Şehir Tiyatrosu’na aldılar, kendisine, sanatına layık bir jübile düzenlediler ve elde edilen gelirle Halide’ye bir ev aldılar. Bedia, Şaziye ve Necla’dan sonra Halide Pişkin, jübilesi yapılan dördüncü kadın tiyatrocumuzdur.
Şeker hastalığı sebebiyle, 1 Kasım 1959 tarihinde vefat etti.
Kaynak: Gülfem Adile Şenkaya, Atatürk Dönemi Türk Tiyatrosu: Afife Jale ve Kadın Tiyatrocular, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 2020.
İLGİLİ ÖYKÜLER
